Ancaq burada bir sıra nüanslar var. Əvvəla, Tramp Ağ Evdə hələ yeni fəaliyyətə başlayanda yazmışdım ki, yeni rüsumların tətbiqi heç də asan məsələ deyil. Qarşı tərəfdəki ölkələr heç bir cavab tədbirinə əl atmasalar belə, Trampın bu siyasəti ABŞ üçün fəsadlar yarada bilər. Çünki istənilən yeni rüsum avtomatik inflyasiya deməkdir. Bu isə iqtisadi artımı buxovlayır. Məsələn, ABŞ iqtisadiyyatı keçən il 2.8% artım nümayiş etdiribsə, bahalı idxal bunu cari ilin sonuna azı 1.5%-ə, növbəti ildəsə ən yaxşı halda 2.1%-ə endirə bilər.

İkincisi, iqtisadiyyatın öz qanunları var və prezident Tramp özü iş adamı olduğundan onları yaxşı bilir. Gözəl başa düşür ki, istənilən istiqamətdə rüsum artımı qiymət yüksəlişinə gətirib çıxarır, nəticədə inflyasiya baş verir. Ümumiyyətlə, qarşılıqlı alış-veriş və ticarət əlaqələrində üstün mövqeyə sahib olmaq üçün idxalı məhdudlaşdırmaq yox, ixracı stimullaşdırmaq lazımdır.

Məsələ bundadır ki, ABŞ əksər ticarət tərəfdaşları ilə alış-verişdə xeyirdən çox zərər əldə edir. Yəni, bütün əsas tərəfdaş ölkələrlə ticarətdə mənfi saldoya, başqa sözlə desəm, kəsirə sahibdir. Konkret Aİ ilə bu rəqəm 350 milyard dollar təşkil edir. "Onlar bizim avtomobilləri, kənd təsərrüfatı məhsullarını qəbul etmirlər. Demək olar, heç nəyimizi qəbul etmirlər, biz isə onların hər şeyini qəbul edirik - milyonlarla avtomobildən tutmuş, külli miqdarda ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarına kimi", - deyə Tramp Avropa Birliyi ilə mövcud ticarət əlaqələrindən şikayət etmişdi.

Odur ki, əsas dava əslində, Çin başda olmaqla Aİ, Kanada, Meksika kimi ölkələrlədir. Yeni tariflərin tətbiqi haqda qərarın dünyada mövcud 200 ölkədən 183-nə qarşı qəbulu isə sadəcə olaraq, gözdən pərdə asmaq üçündür. Bunun “güdazına gedənlərdən” biri də bizik.

Bir sözlə, ABŞ Prezidentinin tarif siyasəti əslində, başadüşüləndir. O bununla Amerika iqtisadiyyatı və bazarını mühafizə etməyə cəhd göstərilir. Məqsəd odur ki, büdcəyə gəlirlər artsın və yerli istehsal genişlənsin. İxracatçı ölkələrin Amerika bazarından yararlanmasının qarşısı alınsın. Çin, Aİ və bir sıra aparıcı ölkələrin nəhəng şirkətlərinin ayrıca qolları sırf bu bazar üçün işləyir. Yaponiyanın avtomobil istehsalçılarını götürək. “Nissan” şirkətinin “İnfiniti” seqmenti ABŞ bazarı üçündür. “Toyota”nın “Leksus”, “Honda”nın “Acura” və sair modelləri də həmçinin. Avropa ölkələrinin bir sıra məşhur brendləri də... Sözün qısası, ABŞ iqtisadiyyatı dünya iqtisadiyyatı üçün barometrdir.

Ancaq, Tramp istəyinə nail olacaqmı? Xeyr! Odur ki, tarif siyasətində bir sıra istiqamətlərdə geri çəkiləcəyi qaçılmaz görünür. Amerika bazarına giriş məhdudlaşdırılarsa, qlobal istehsal dayanacaq, “tıxac” yaranacaq, axın dirənəcək. Nəticədə dünya ölkələrində iqtisadi artım səngiyəcək, tənəzzül ortaya çıxacaq. Qiymətlər qalxacaq, alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşəcək və bütün sahələrdə durğunluq yaranacaq. Bunların da hamısı bumeranqa çevrilərək ABŞ-nin öz üzərinə qayıdacaq.

Bu bazara girişi necə məhdudlaşdırmaq olar?! Həmin ölkələrdə istehsalın zəifləməsi ABŞ iqtisadiyyatına səmərə gətirə bilərmi? Tutaq ki, bütün bunların nəticəsində neft və qaz ucuzlaşdı. Bu, dolayı yolla dolları möhkəmləndirəcək. Nəticədə ABŞ daha çox ziyan çəkəcək. Beləliklə də, dünya iqtisadiyyatı resepsiya ilə üz-üzə qalacaq.

Ölkəmizə gəldikdə isə, Tramp Azərbaycandan idxala 10% rüsum tətbiq edib. Ancaq bu, gülüncdür. Çünki ölkəmiz ABŞ-dən daha çox idxal edir, nəyinki ixrac həyata keçirir. ABŞ bazarı olmasın, başqa bazar olsun. Problem bunda deyil. Bizim üçün gözlənilən təhlükə ondan ibarətdir ki, beynəlxalq bazarlarda ciddi bahalaşma yaranacaq. Enerji daşıyıcılarının qiymətləri düşəcək. Qlobal miqyasda ciddi inflyasiya dalğası ortaya çıxacaq. Bizim bazarsa idxaldan asılı vəziyyətdədir.


Pərviz Heydərov
Azvision.az üçün